Aydınlatma Nedir ? Aydınlatmanın Tarihi, Aydınlatma Tekniği ve Türleri
Aydınlatma tekniği nedir?
Aydınlatan ışığın spektral (tayfsal) ve ışık ölçümsel (fotometrik) tüm özelliklerini; nesnelerin ışığı yansıtma, yutma ya da geçirme ile ilgili (renkli-renksiz, koyu-açık, parlak-mat) tüm özelliklerini ve insan gözünün ışık ve renk görme özelliklerini bir bütün olarak ele alan ve bunları, görsel algılama gereksinimine göre kullanma yollarını belirleyen bir tekniktir.
Aydınlatma tekniği böylece en uygun görme koşullarını sağlarken, bunun, en az harcama ile gerçekleştirilebilmesini de olanaklı kılar.
“Aydınlatma”
Çoğu kez düşünüldüğü ve uygulandığı gibi, yeterince ışık yakarak karanlıktan kurtulmanın ya da kendinden ışıklı nesnelerle çevreyi süslemenin çok ötesinde, belli bir tekniğin uygulanmasını gerektiren önemli bir olaydır. Aydınlatma firmaları bunu tasarımlarında kullanmalıdırlar.
“Aydınlatma” tekniği uzun yılların gelişme ve birikimi ile bugünkü düzeyine ulaşmıştır. Bu tekniğin uygulanmasının sağlayacağı yararlar ekonomiden sağlık konularına, verimlilikten güvenlik konularına çok geniş bir alanı kapsamaktadır.
“Aydınlatma” herhangi bir alanı ışık kaynağı ile ışıklandırmak değildir. Bu sadece etrafa çarpmadan hareket edilmesini sağlar. Aydınlatma insanın görsel algısı ve bu konudaki ihtiyaçları doğrultusunda, bilimin temel ilkeleri göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.
“Aydınlatma” için farklı ışık kaynakları ile yerlerine ve ihtiyaç duyulan duruma göre farklı yöntemler kullanılmaktadır.
Kullanılan ışık kaynakları bakımından aydınlatma üç gruba ayrılmaktadır;
1-Doğal aydınlatma
Temel enerji kaynağı güneşten gelen gün ışığının kullanılması ile görsel konfor sağlanmasını sağlayan aydınlatma olarak tanımlanmaktadır.
2-Yapay aydınlatma
Yapay ışık kaynaklarının kullanılması ile görsel konfor sağlanmasını sağlayan aydınlatma olarak tanımlanmaktadır.
3-Bütünleşik aydınlatma
Görsel konfor sağlamak için hem gün ışığından hem de yapay ışık kaynaklarından birlikte faydalanılarak yapılan aydınlatma olarak tanımlanmaktadır.
Kulanım yeri bakımından aydınlatmalar genel olarak ikiye ayrılmaktadır;
İç aydınlatma; Bina veya yapı içinde yapılan aydınlatmalardır.
Dış aydınlatma; Bina veya yapıların dışındaki çeşitli ölçeklerdeki yapay aydınlatmalardır.
Aydınlatma sistemlerini farklı işlevler için kullandığımız yapılarda değişik amaçlarla kullanılmaktadır. Kullanım amaçlarına göre aydınlatmalar aşağıdaki gibi gruplandırılmaktadır;
Fonksiyonel aydınlatma; Evde, okulda, ofislerde, hastanelerde, alışveriş merkezlerinde ve benzeri yapı ve mekanlarda aydınlatma birbirinden çok farklı görsel ihtiyaçları karşılamaktadır. Bütün bu ortamlardaki görsel ihtiyaçları/konforu sağlayan aydınlatma sistemlerine fonksiyonel aydınlatma denilmektedir.
Fonksiyonel aydınlatmada amaç cisimleri şekil, renk ve ayrıntıları ile rahat ve hızla görebilmektir. Herhangi bir aydınlatma türünde olduğu gibi fizyolojik aydınlatmada da gözün görme yeteneğini bozabilecek ve fonksiyonel rahatsızlıklar doğurabilecek etkilerden (kamaşma) kaçınılmaktadır.
Dekoratif aydınlatma; Farklı işlevlere sahip mekan ve çevre elemanlarının oldukları gibi doğal görünmeleri yerine, istenilen biçim form ve renkte görülmesi hedeflenmektedir.
Bir mağaza vitrini, lokanta, hotel lobisi, bir eğlence mekanı, bir peyzaj unsuru, bina dış cepheleri vb. olduklarından farklı gösterilmek, hatta dikkat çekici olması istenebilir.
Bu gibi talepleri karşılamak için yapılan aydınlatma sistemlerine dekoratif aydınlatma denilmektedir. Dekoratif aydınlatmada amaç, cisimleri bütün ayrıntıları ile göstermek değil; daha çok estetik etkiler uyandırmaktır.
Lambader nedir ?
Lambader; Estetik aydınlatma aparatıdır, çok alan kaplamadığından ve konumlandığı yerin ortamını tepeden tırnağa değiştirdiğinden dolayı tercih tercih edilen bir tür ayaklı lambadır.
Vurgu aydınlatması nedir ?
Vurgu aydınlatmasında amaç herhangi bir olay veya objeye/objelere ışık kullanılarak dikkat çekmektir.
En çok rastlanılan yer bale, opera, tiyatro, konser, vb. sahne aydınlatmalarıdır. Vurgu aydınlatma öncelikle görülmesi istenen alana dikkat çekmektir. Bunun için yüksek aydınlık düzeyleri, renkli ışıklar, değişken ışıklı şekiller veya yanıp sönen düzenler kullanılmaktadır.
Işıklandırma; “Aydınlatma” da bir başka kullanım alanı da reklam amaçlı aydınlatmalardır. Bu konu genel aydınlatmanın dışında bir kavram olmakla birlikte genel olarak “ışıklandırma’’ şeklinde tanımlanmaktadır.
Aydınlatma teknik ve estetik unsurları içeren bir konudur. Uygulanmasında gözün ışık ve renk görme özelliklerinden, ışık kaynakları lambaların, aydınlatma aygıtlarının çeşitli özelliklerine, cisimlerin ve yüzeylerin ışık geçirme ve yansıtmaları ve benzeri birçok bilgilerden ve yapılan bilimsel çalışmalardan yararlanmaktadır.
Elektrikli aydınlatma ekipmanları imalat sanayi, aydınlatma için gerekli olan tüm ekipmanların üretimini gerçekleştirmektedir. Burada üretilen ekipmanlar elektriği ışık kaynağına çeviren lambalar, farlar, armatür ve diğer yan ekipmanlar ve panolar ile otomasyon sistemleridir.
Elektrikli aydınlatma ekipmanları imalat sanayinin ekipman üretimi aşağıdaki farklı aydınlatmalar için farklı özellikler taşımaktadır. Bu nedenle öncelikle sanayi üretimine yön veren farklı kullanım alanlarına yer verilmektedir.
LED Aydınlatma nedir ?
LEDler oldukça düŞük sarfiyatlı (0,3W – 2W), ucuz maliyetli, çok uzun ampul ömürlü (100.000 saat) , düŞük voltajlı ürünlerdir (12 V). IŞık seviyeleri diğer ışık kaynaklarına göre daha düşüktür.
Genellikle evlerde yatak odalarında, otel odalarında, çocuk odalarında, yıldız ışığı efektli gece lambası gibi kullanılır. Renk değiştirme özellikleri yoktur. Işık rengi olarak beyaz, sarı, kırmızı, mavi ve yeşil renkleri mevcuttur.
LED spotlar 50 mm çapında PCB (baskılı devre) üzerine monte edilmiş 6, 12 veya 18 LED‟den oluşmaktadır. LED spotların en önemli ayrıcalığı 10 derece ile 120 derece arasında
her ışıma açısında üretilebilmeleridir.
Ayrıca ışıma alanları da daire kare veya dikdörtgen gibi ihtiyaç duyulan her şekilde üretilebilmektedir.
Yarı iletken esasına dayalı olarak çalışan LED 85 0C‟den daha yüksek sıcaklıklardan zarar görürler. Bu nedenle kapalı ( spot içi ) hacimde ısı yükü oluşmaması için iç mekânda kullanılan spotların ön camları kullanılmamaktadır. Çok yoğun ışık istenen iç mekân spotlarında bir fan aracılığı ile soğutma sağlanır.
Fiber Optik Aydınlatma nedir ?
Fiber optik aydınlatma iki ayrı kısımdan oluşur.
Işık kaynağı
Fiber optik kablo demeti
Fiber optik aydınlatmada kablolar; cam fiber optik kablolar ve plastik fiber optik
kablolar olmak üzere ikiye ayrılır. Fiber optik kablo sadece ışık taşıyıcıdır, elektrik akımı taşımaz.
Fiber optik aydınlatmanın kullanım alanları, vitrin, mağaza, galeri ve sergi alanları, tabela, yön levhaları, yürüyüş yolu, kapı girişleri ve zemin aydınlatmaları, iç ve dış mekânlar, havuz, bahçe, fıskiye, çeşme vb. yerlerdir..
Konutlarda Aydınlatma
Bir konutta aydınlatma donanımı ve aydınlatma sistemlerinin seçimi yaşamsal önem taşımaktadır.
Konutta yürütülen yaşama ilişkin faaliyetlere ve bu faaliyetlerin yürütüldüğü odaların kullanılma amaçlarına bağlı olarak tam anlamı ile fonksiyonel ya da istenen etkiye göre dekoratif aydınlatma kullanılmaktadır.
Konutlarda kullanılan aydınlatma ekipmanları daha homojen olmakla birlikte aydınlatma pazarının önemli bir bölümünü kapsamaktadır.
Konut Dışı Binalarda Aydınlatma
Konut dışı binalar iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan ilki ticari faaliyet sürdürülen oteller, ofisler ve iş yerleri, alışveriş merkezleri ve mağazalar ile diğer ticari amaçlı binalardır. İkinci grupta ise sosyal amaçlı hizmet veren binalardır.
Bunlar hastaneler, spor salonları, tiyatro ve benzeri gösteri merkezleri, okullar, üniversiteler ve diğer eğitim kurumları, ibadethaneler ile diğer benzer amaçlı kullanılan yapılardır.
Konut dışı binalarda yürütülen faaliyetlere ve bu faaliyetlerin yürütüldüğü alanların kullanılma amaçlarına bağlı olarak tam anlamı ile fonksiyonel ve sınırlı ölçüde dekoratif aydınlatma kullanılmaktadır.
Endüstriyel Aydınlatma
Endüstriyel aydınlatma mal ve hizmet üretimi yapılan alanlarda yapılan aydınlatmadır. Burada mal ve hizmet üretiminin özelliklerine göre her bir yapıda ayrı bir aydınlatma sistemi kurulmaktadır.
Endüstriyel aydınlatmada başta petrol rafinerileri başta olmak üzere tüm sanayi tesisleri ile barajlar, enerji santralleri ve benzeri yapılar kapsanmaktadır. Diğer yandan yine başta havalimanları olmak üzere limanlar, raylı sistemler, metro ve istasyonları gibi hizmet alanları da kapsanmaktadır.
Ulaştırma Araçlarında Aydınlatma
Başta motorlu kara taşıtları olmak üzere hava, deniz ve demir yolu ulaştırma araçlarında öncelikle sürüş güvenliği amaçlı olmak üzere dış ve iç aydınlatma ekipmanları kullanılmaktadır. Farlar ve iç mekan aydınlatma unsurları en çok kullanılan ekipmanlardır.
Yol ve Sokak Aydınlatması
Şehirler arası yollar, şehir içi caddeler ile kent sokaklarının ulaştırma ve güvenlik amaçlı aydınlatılmasıdır. Burada temel amaç öncelikle kara yolu ulaşımının güvenli şekilde gerçekleştirilmesidir. İkinci amaç ise kent ve sokak güvenliği ile kentlilerin yaşamsal faaliyetlerinin sürdürülebilir kılınmasıdır.
Madencilik Aydınlatması
Yer altı maden ocaklarında aydınlatmanın temel amacı, çalışmalar sırasında yeterli bir görme alanı oluşturarak emniyeti artırmak ve görüş alanında çalışanın tehlikeleri önceden fark ederek önlem almasına imkân tanımaktır. Madenlerde iyi bir aydınlatma önemli olduğu kadar bu durumu oluşturmak oldukça özellikli bir konudur.
Acil Aydınlatma Nedir?
Acil aydınlatma ise, elektrik kesintisi nedeniyle kapalı bir mekânda ışıkların kapanması durumunda devreye girecek şekilde tasarlanmış, pil destekli veya bağımsız olarak çalışan ışık kaynakları anlamına gelir. Acil aydınlatma kullanımı, günümüzde ticari olsun olmasın tüm binalarda zorunludur.
Işıklandırmalar
Işıklandırmanın birincil işlevi aydınlatma olmamakla birlikte aydınlatma sanayinin ve sektörünün bir parçasıdır. Işıklandırmanın kullanım alanı reklam ve tanıtım amaçlı aydınlatmalardır. Bu nitelikteki aydınlatma genel olarak “ışıklandırma’’ şeklinde tanımlanmaktadır.
Arka Plan Aydınlatma (Back Lighting)
Arka plan aydınlatma birçok elektrikli teçhizat ürünü ile elektronik ürünlerin aydınlatması için kullanılmaktadır. Başta televizyonlar olmak üzere, bilgisayarlar, diz üstü bilgisayarları, tabletler, cep telefonları, oyun konsolları gibi birçok elektronik ürünün arka plan aydınlatması yapılmaktadır.
Aynı şekilde beyaz eşyalar ve benzeri gibi elektrikli teçhizat ürünlerinin iç aydınlatmaları da bu kapsamda değerlendirilmektedir.
